Saint Luke the Evangelist
புனிதர் லூக்கா
திருத்தூதர், நற்செய்தியாளர், மறைசாட்சி:
(Apostle, Evangelist, Martyr)
அந்தியோக்கியா, சிரியா, ரோமப் பேரரசு
(Antioch, Syria, Roman Empire)
இறப்பு: கி.பி. சுமார் 84 (வயது 84)
பியோஷியா அருகே, கிரேக்கம்
(Near Boeotia, Greece)
ஏற்கும் சமயம்:
ரோமன் கத்தோலிக்க திருச்சபை
(Roman Catholic Church)
கிழக்கு மரபுவழி திருச்சபை
(Eastern Orthodox Church)
கிழக்கு கத்தோலிக்க திருச்சபை
(Eastern Catholic Churches)
ஆங்கிலிக்கன் ஒன்றியம்
(Anglican Communion)
ஓரியண்டல் மரபுவழி திருச்சபை
(Oriental Orthodox Churches)
லூதரனியம் மற்றும் சில சீர்திருத்தத் திருச்சபைகள்
(Lutheran Church and some other Protestant Churches)
முக்கிய திருத்தலங்கள்:
பதுவை இத்தாலி
(Padua, Italy)
நினைவுத் திருவிழா: அக்டோபர் 18
பாதுகாவல்:
கலைஞர்கள், மருத்துவர்கள், விவசாயிகள்,
அறுவை சிகிச்சை மருத்துவர்கள் மற்றும் பலர்
குறிப்பிடத்தகுந்த படைப்புகள்:
லூக்கா நற்செய்தி
அப்போஸ்தலர் பணி
நற்செய்தியாளரான புனிதர் லூக்கா, ஒரு ஆதி கிறிஸ்தவ எழுத்தாளரும், திருச்சபை தந்தையரும், புனித ஜெரோம் மற்றும் யோசிபஸின்'படி விவிலியத்தின் லூக்கா நற்செய்தி மற்றும் அப்போஸ்தலர் பணி என்னும் நூல்களின் ஆசிரியரும் ஆவார். இவர் நான்கு நற்செய்தியாளர்களுள் ஒருவராகக் கருதப்படுகின்றார். இவரின் எழுத்து நடை, இவர் நன்கு கற்றறிந்தவர் என்பதனை எடுத்தியம்புகின்றது.
அந்தியோக்கியா நகரில் பிறந்து வாழ்ந்த இவர், தொழில்ரீதியாக ஒரு மருத்துவர் ஆவார். இவரைப்பற்றிய மிகப்பழைய குறிப்பு திருத்தூதர் பவுல் எழுதிய பிலமோன் வசனம் 24, கொலோசையர் 4:14 மற்றும் திமொத்தேயு 4:11ல் காணக்கிடைக்கின்றது.
இவர் இயேசுவின் பன்னிரு திருத்தூதர்களில் ஒருவர் அல்ல. மாறாக அவரின் 70 சீடருள் ஒருவராக இருக்கலாம் எனவும், குறிப்பாக உயிர்த்த இயேசுவோடு எமாவுசுக்கு சென்ற இரு சீடர்களுள் ஒருவராக இருக்கலாம் எனவும் விவிலிய அறிஞர்கள் கருதுகின்றனர்.
கலைஞராக லூக்கா:
எட்டாம் நூற்றாண்டில் தொடங்கப்பட்ட கிறிஸ்தவ பாரம்பரியம், லூக்காவை முதல் பிரபல ஓவியர் என்கிறது. அவர் வரைந்த இறைவனின் தூய அன்னை மரியாளினதும் குழந்தை இயேசுவினதும் சித்திரங்கள் அதி பிரசித்தி பெற்றவை. முக்கியமாக, தற்போது காணாமல் போன “கான்ஸ்டன்டினோபில்” (Constantinople) அருகேயுள்ள "ஹோடேகெட்ரியா" (Hodegetria image) அன்னையின் சித்திரம் பிரபலமானது. பதினொன்றாம் நூற்றாண்டில், அவரது கைத்திறமைகளுக்காக பல சித்திரங்கள் புனிதத்துவம் பெற்றன. எடுத்துக்காட்டாக, "செஸ்டோசோவா'வின் "கருப்பு மடோன்னா" (Black Madonna of Częstochowa and Our Lady of Vladimir) சித்திரம் முக்கியமானதாகும். இவர், புனிதர்கள் பவுல் மற்றும் பேதுரு ஆகியோரின் சித்திரங்களையும் வரைந்ததாக கூறப்படுவதுண்டு. அக்காலத்தில், ஒரு நற்செய்தி புத்தகத்தை நுண்ணிய முழு சுழற்சியுடன் விளக்கி எழுதியிருந்ததாகவும் கூறப்படுகின்றது.
அப்போஸ்தலர் புனிதர் பவுலின் சீடராகிய இவர், பிறகு பவுல் மறைசாட்சியாக மரிக்கும்வரை அவரைப் பின்பற்றுபவராக இருந்தார்.
திருமணமாகாத, குழந்தைகளில்லாத, தூய ஆவியால் நிரப்பப்பட்டிருந்த புனித லூக்கா, கடைசிவரை ஆண்டவருக்கு சேவை செய்வதிலேயே தமது ஆயுளைக் கழித்தார்.
இவர் தனது 84ம் வயதில் மரித்தார் என்பர். இவரது மீ பொருட்கள் கான்ஸ்டண்டினோப்பிளுக்கு கி.பி 357ம் ஆண்டு, கொண்டுவரப்பட்டன.
இவரது நினைவுத் திருவிழாநாள் அக்டோபர் மாதம், 18ம் தேதி ஆகும்.
Additional Memorials
• 9 May (translation of relics)
• 20 June (translation of relics)
Profile
Born to pagan Greek parents, and possibly a slave. One of the earliest converts to Christianity. Physician, studying in Antioch and Tarsus. Probably travelled as a ship's doctor; many charitable societies of physicians are named for him. Legend has that he was also a painter who may have done portraits of Jesus and Mary, but none have ever been correctly or definitively attributed to him; this story, and the inspiration his Gospel has always given artists, led to his patronage of them. He met Saint Paul the Apostle at Troas, and evangelized Greece and Rome with him, being there for the shipwreck and other perils of the voyage to Rome, and stayed in Rome for Paul's two years of in prison. Wrote the Gospel According to Luke, much of which was based on the teachings and writings of Paul, interviews with early Christians, and his own experiences. Wrote a history of the early Church in the Acts of the Apostles.
Born
at Antioch
Died
• c.74 in Greece
• some stories say he was martyred, others that he died of natural causes
• relics at Padua, Italy
Patronage
artists, bachelors, bookbinders, brewers, butchers, doctors, glass makers, glassworkers, glaziers, gold workers, goldsmiths, lacemakers, lace workers, notaries, painters, physicians, sculptors, stained glass workers, surgeons, unmarried men, Worshipful Company of Painters, 2 cities
Representation
• physician
• bishop
• book
• brush (refers to the tradition that he was a painter)
• man accompanied by a winged ox
• man painting an icon of Blessed Virgin Mary
• ox
• palette (refers to the tradition that he was a painters)
• winged calf
• winged ox
Saint Isaac Jogues
Additional Memorials
• 19 October as one of the Martyrs of North America
• 16 March (Jesuits)
Profile
Joined the Jesuits at Rouen, France in 1624. Priest. Taught literature. Missionary to New France (Canada) in 1636, starting in Quebec and working among the Hurons and Petuns in the area of the Great Lakes. This was a rough assignment - not only were the living conditions hard, but the locals blamed the "Blackrobes" for any disease, ill luck, or other problems that occurred where they were. Captured on 3 August 1642 by the Mohawks, enslaved, tortured and mutilated for thirteen months, he taught the Faith to any who would listen. With the help of local Dutch settlers he finally escaped and was sent back to France to recover. In 1644 he returned to Canada to continue his work with the natives and negotiate peace with the Iroquois. Martyred with fellow Jesuit priest Saint John de Brebeuf and several lay missionaries when the natives blamed Christian sorcery for an epidemic and crop failure.
Born
10 January 1607 at Orleans, France
Died
• tomahawked in the head by an Iroquois chief on 18 October 1646 at Ossernenon in what would become upstate New York, USA
• his head was displayed on a pole and his body thrown in to the Mohawk River
Canonized
29 June 1930 by Pope Pius XI
Patronage
• Americas
• Canada
Saint Peter of Alcantara
அல்கான்டரா நகர் புனிதர் பீட்டர்
துறவி/ ஆத்ம பலம் கொண்டவர்:
(Friar, Mystic)
பிறப்பு: கி.பி. 1499
அல்கான்டரா, ஸ்பெயின்
(Alcántara, Spain)
இறந்து: அக்டோபர் 18, 1562 (வயது 62-63)
அரினாஸ் டி சான் பெட்ரோ, ஸ்பெயின்
(Arenas de San Pedro, Spain)
ஏற்கும் சமயம்:
ரோமன் கத்தோலிக்க திருச்சபை
(Roman Catholic Church)
முக்திபேறு பட்டம்: ஏப்ரல் 18, 1622
திருத்தந்தை பதினைந்தாம் கிரகோரி
(Pope Gregory XV)
புனிதர் பட்டம்: ஏப்ரல் 28, 1669
திருத்தந்தை ஒன்பதாம் கிளெமெண்ட்
(Pope Clement IX)
நினைவுத் திருநாள்: அக்டோபர் 18
பாதுகாவல்:
பிரேசில் (Brazil), நற்கருணை ஆராதனை (Eucharistic Adoration), எக்ஸ்ட்ரீமுதுரா (Extremadura), பாகில் (Pakil), லாகுனா (Laguna) மற்றும் இரவு காவலர்கள் (Night Watchmen)
அல்கான்டரா நகர் புனிதர் பீட்டர், ஒரு ஸ்பேனிஷ் ஃபிரான்சிஸ்கன் துறவி (Spanish Franciscan Friar) ஆவார்.
புனிதர் பீட்டர், ஸ்பெயின் (Spain) நாட்டின், அல்கான்டரா (Alcántara) நகரில் பிறந்தவர் ஆவார். இவரது தந்தையார், அல்கான்டரா (Alcántara) நகரின் ஆளுநர் (Governor of Alcántara) பதவி வகித்த “பீட்டர் கராவிட்டா” (Peter Garavita) ஆவார். இவரது தாயார், “சனபியாவின்” (Noble Family of Sanabia) உன்னத குடும்பத்தைச் சார்ந்தவர் ஆவார். தமது பதினாறு வயதில் “சலமான்கா பல்கலை கழகத்திற்கு” (University in Salamanca) கல்வி கற்க அனுப்பப்பட்ட பீட்டர், சிறிது காலத்திலேயே ஃபிரான்சிஸ்கன் (Franciscans) சபையில் சேர முடிவு செய்தார்.
கி.பி. 1515ம் ஆண்டு, வீடு திரும்பிய பீட்டர், “எக்ஸ்ட்ரீமடுரா” (Extremadura) நகரிலுள்ள ஃபிரான்சிஸ்கன் சபையின் கண்டிப்பான கவனிப்புகளுள்ள (Stricter Observance) மடத்தின் ஒரு துறவியாக வீடு திரும்பினார். இருபத்தி இரண்டு வயதில் அவர் “படஜோஸ்” (Badajoz) நகரில், ஃபிரான்சிஸ்கன் சபையின் மற்றுமொரு கண்டிப்புள்ள (Stricter Observance) ஒரு புதிய சமூகம் நிறுவ அனுப்பப்பட்டார். 1524ம் ஆண்டு, குருத்துவ அருட்பொழிவு செய்விக்கப்பட்ட அவர், அடுத்த வருடம் ரோப்ரேடில்லோ (Robredillo), பழைய கஸ்டிலில் (Old Castile) உள்ள புனித மரியாளின் ஏஞ்சல்ஸின் துறவு மடத்தின் பாதுகாவலராக நியமிக்கப்பட்டார். சில வருடங்கள் கழித்து அவர் பல வெற்றிகளுடன் பிரசங்கிக்க ஆரம்பித்தார்.
ஏழைகளுக்கு பிரசங்கிப்பதற்கு அவர் விரும்பினார். அவருடைய பிரசங்கங்கள், பெரும்பாலும் தீர்க்கதரிசிகளிடமிருந்தும், அறிவுப் பண்புடைய புத்தகங்களிலிருந்தும் எடுத்துக்கொள்ளப்பட்டனவாகும்.
கி.பி. 1538ம் ஆண்டு, "எட்ஸ்ட்ரீமடுரா" (Estremadura) நகரின் "சேன் கேபிரியல்" (St Gabriel) நகரிலுள்ள ஃபிரான்சிஸ்கன் மாகான தலைவராக பணியமர்த்தப்பட்டார். ஆனால், துறவியரிடையே கண்டிப்பான சட்டதிட்டங்களை அமல்படுத்தும் அவரது முயற்சிகளுக்கு எதிர்ப்பு கிளம்பியபோது, அவர் தலைமை பதவியிலிருந்து விலகினார். அவர் அவிலா நகர் யோவானுடன் (John of Avila) போர்ச்சுகலின் அர்ராபிடா (Mountains of Arrábida) மலைகளில் ஓய்வுபெற சென்றார். விரைவிலேயே அநேகம் பிற துறவியரும் அவருடன் இணைந்துகொள்ள வந்தனர். சிறு சிறு சமூகங்கள் உருவாக்கப்பட்டன. “பர்ரேய்ரோ” (Barreiro) நகரிலுள்ள “பல்ஹாயிஸ்” (friary of Palhais) துறவு மடத்தின் பாதுகாவலராகவும், புகுமுக துறவியரின் தலைவராகவும் தேர்வானார். கி.பி. 1560ம் ஆண்டு, இந்த சமூகங்கள் “அர்ராபிடா” (Province of Arrábida) மாகாணத்தில் நிறுவப்பட்டன.
கி.பி. 1553ம் ஆண்டு, ஸ்பெயின் திரும்பிய அவர், மேலும் இரண்டு வருடங்களை தனிமையில் செலவிட்டார். பின்னர், ரோம் நகருக்கு வெறும்காலுடன் பயணித்த அவர், ஸ்பெயின் நாட்டில், மரபுசாராரின் தலைமையின் அதிகார வரம்பின் கீழே, ஏழை எளிய துறவியருக்கான மடங்களை நிறுவுவதற்கான திருத்தந்தை மூன்றாம் ஜூலியசின் (Pope Julius III) அனுமதி பெற்று வந்தார். “பெட்ரோசா” (Pedrosa), “பிளாசென்சியா” (Plasencia) மற்றும் அநேக இடங்களில் துறவு மடங்கள் நிறுவப்பட்டன.
ஏழைகளுக்கு நற்செய்தியைப் பிரசங்கிப்பதற்காக ஸ்பெயின் நாடு முழுதும் பயணித்த பீட்டர், மிகவும் கடின நோன்புகளையும் எளிமையையும் கடைபிடித்தார். புனிதர் தெரேசா (St. Teresa), புனிதர் பிரான்சிஸ் டி சலேஸ் (St. Francis de Sales) மற்றும் டொமினிக்கன் துறவியான “வணக்கத்துக்குரிய கிரணடாவின் லூயிஸ்” (The Venerable Louis of Granada) ஆகியோரால் ஒரு தலைசிறந்த படைப்பாகக் கருதப்பட்ட பிரார்த்தனை மற்றும் தியானத்தின் மீதான ஒரு புத்தகத்தை அவர் எழுதினார்.
செபத்தின்போதும், ஆழ்ந்த சிந்தனைகளின்போதும், அவர் முகத்தில் எப்போதும் ஒரு மகிழ்ச்சி கரைபுரள்வதை காணமுடிந்தது. மரணப்படுக்கையில் இருந்த அவருக்கு குடிக்க தண்ணீர் கொடுக்கப்பட்டபோது, “சிலுவையில் தொங்கிய என் இயேசு கிறிஸ்து தாகமாயிருந்தார்...” என்று கூறியவாறு அதனை மறுத்தார். 1562ம் ஆண்டு, அக்டோபர் மாதம், 18ம் தேதி, "அர்நேஸ்" (Arenas) நகரிலுள்ள மடாலயத்தில் முழங்கால்படியிட்டு செபித்துக்கொண்டிருந்த பீட்டர் மரித்துப்போனார். (இது, தற்போதைய "ஓல்ட் கேஸ்டில்" (Old Castile), "அவிலா மாகாணத்திலுள்ள" (Province of Ávila) "அரினாஸ் டி சான் பெட்ரோ" (Arenas de San Pedro) எனும் இடமாகும்.)
எப்போதும் சிறிது நேரமே உறங்கும் வழக்கமுள்ள பீட்டர் , உட்கார்ந்தவாறே உறங்குவார் என்று கூறப்படுகிறது. அவரது சகோதர துறவியர் தூங்கிக்கொண்டிருந்த நேரத்தில் அவர் விழித்துக்கொண்டிருந்த காரணத்தால், அவர் இரவு காவலாளர்களின் பாதுகாவலர் ஆவார்.
Profile
Son of Peter Garavita, governor of the palace; his mother was a member of the noble family of Sanabia. Peter studied grammar and philosophy at Alcantara, and both civil and canon law at Salamanca University. Franciscan at age 16 at Manjarez. Founded the friary at Babajoz at age 20, and served as its superior. Ordained in 1524 at age 25. Noted preacher. A recluse by nature, he lived at the convent of Saint Onophrius, a remote location where he could study and pray between missions. Franciscan provincial for Saint Gabriel in Estremadura, Spain in 1538. Worked in Lisbon, Portugal in 1541 to help reform the Order. In 1555 he started the Alcantarine reforms, now known as the Strictest Obeservance. Commissioner of his Order in Spain in 1556. Provincial of his reformed Order in 1561. Friend and confessor of Saint Teresa of Avila, and assisted her in 1559 during her work to reform her own Order. Mystic and writer whose works were used by Saint Francis de Sales.
Born
1499 at Alcantara, Estremadura, Spain
Died
18 October 1562 at Estremadura, Spain of natural causes
Canonized
28 April 1669 by Pope Clement IX
Patronage
• Brazil (named by Pope Blessed Pius IX in 1862)
• Estremadura Spain (named in 1962)
• night watchmen
• watchmen
Blessed Burchard I of Halberstadt
Also known as
Burchard of Nabburg
Profile
Son of Henry of Schweinfurt, Margrave of Nordgau in Bavaria, Germany, and Gerberga von Henneberg, a daughter of Count Otto II. Studied at the convent school of Saint Emmeram in Regensburg, Germany. Secular politician. Chancellor to emperor Conrad II in 1032. Even working in the imperial court he was noted for his personal piety and his good example of a Christian in the world. Bishop of Halberstadt, Germany in 1036. Improved housing for clerics, built chapels, churches and monasteries. Accompanied Conrad II on his Italian campaign in 1038 to 1039. Worked with and supported emperor Henry III. Worked to defuse political tensions within the Church hierarchy.
Born
18 October 1000 in Nabburg, Germany
Died
• 18 October 1059 in Halberstadt, Germany
• buried in the cathedral of Halberstadt
• re-interred at the church at the Burchardi monastery in 1060 following a fire at the cathedral
• relics moved to the Franciscan church of Saint Andrew when the monastery was abolished in 1810
• some relics moved to the parish church of Nabburg, Germany in 1984
Beatified
1253 by Pope Innocent IV
Saint Justus of Beauvais
Also known as
• Justus of Louvre
• Justus of Parisis
• Justin of...
Profile
During a trip with his father to Amiens, France to ransom or rescue an imprisoned relative during the persecutions of Diocletian, the nine-year-old Justus was denounced to pagan authorities as a Christian magician. Questioned about his faith at Beauvais, France, the boy confessed that he was a Christian; he was immediately executed. Legend says that the body then picked up the severed head and stood upright before the terrified soldiers; later retellings depict the headless boy preaching and converting the pagans.
Born
278 at Auxerre, France
Died
• beheaded in 285 at Beauvais, France
• majority of relics in the cathedral in Paris, but others in Zutphen, Netherlands and smaller locations in France, Belgium and England
Blessed Theobald of Narbonne
Profile
Mercedarian friar. Worked with Saint Ferdinand of Portalegre. In 1253 the two sailed from Barcelona, Spain to Tunis in North Africa to ransom Christians imprisoned and enslaved for their faith by Muslims. By 16 October 1253 they had free 129 but were double-crossed by some of the slave traders and turned over to Muslim royal authorities. Ferdinand was eventually released and ordered to leave the country with his ransomed slaves, but Theobald was tortured and executed. Martyr.
Born
French
Died
thrown into a fire, and when he did not die quickly enough, he was stoned to death in 1253 in modern Tunisia
Saint Amabilis of Auvergne
Also known as
• Amabilis of Riom
• Amabilis the Cantor
Profile
Cantor in the church of Saint Mary at Clermont, France. Precentor of the cathedral of Clermont. Parish priest in Riom, France.
Died
475 of natural causes
Patronage
• against demonic possession
• against fire
• against mental illness
• against poison
• against snake bite
• against wild beasts
• Auvergne, France
• Riom, France
Representation
bishop listening to an angel playing music
Saint Proculus of Pozzuoli
Also known as
Procolo
Additional Memorials
• 16 November (in Pozzuoli, Italy)
• 21 April (Eastern Orthodox)
• 19 September (Eastern Orthodox)
Profile
Deacon of the church of Pozzuoli, Italy. Imprisoned and martyred in the persecutions of Diocletian for objecting to the deaths of other martyrs.
Died
beheaded on 19 September 305 near the Solfatara volcano, Pozzuoli, Italy
Patronage
Pozzuoli, Italy
Saint Eutychius of Pozzuoli
Also known as
Eutyches, Eutichio, Eutiche
Profile
Christian layman imprisoned and martyred in the persecutions of Diocletian for objecting to the deaths of other martyrs.
Died
beheaded on 19 September 305 near the Solfatara volcano, Pozzuoli, Italy
Blessed Domenico of Perpignano
Profile
Mercedarian friar the Holy Savior convent on Mallorca, Spain. Freed 153 Christians enslaved and imprisoned by Muslims for their faith in Tunisia.
Blessed Alfredo Almunia López-Teruel
Profile
Priest in the diocese of Almeria Spain. Martyred in the Spanish Civil War.
Born
21 May 1859 in Mojácar, Almeria Spain
Died
18 October 1936 in La Ballabona, Antas, Almeria Spain
Saint Acutius of Pozzuoli
Also known as
Acuzio
Profile
Christian layman imprisoned and martyred in the persecutions of Diocletian for objecting to the deaths of other martyrs.
Died
beheaded on 19 September 305 near the Solfatara volcano, Pozzuoli, Italy
Saint Monon of Nassogne
Also known as
Mono, Muno, Monone
Profile
Hermit in the Ardennes region of France. Murdered by a pack of local thugs who were offended by his personal holiness.
Born
Scotland
Died
stoned to death c.645 in Nassogne, Belgium
Saint Gwen of Tagarth
Also known as
Blanche, Candida, Genuissa, Wenn, Wenna
Profile
Daughter of Saint Brychan of Brycheiniog. Married lay woman. Widow. Evangelized northern Wales. Martyr.
Born
463
Died
c.492 by pagan Saxons at Talgarth, Wales
Saint Cadwaladr of Brittany
Profile
Spiritual student of Saint Cadoc of Llancarvan. Helped found the monastery on the island of Morbihan (modern Ile de Saint-Cado) in Armorica, Brittany, France and served as its abbot.
Saint Tryphonia of Rome
Also known as
Tryfonia
Profile
Mother of Saint Cyrilla of Rome. Third-century widow and martyr.
Died
• Rome, Italy
• relics enshrined by Pope Paul I
Saint Asclepiades of Antioch
Profile
Bishop of Antioch in 211. Sometimes listed as a martyr due to the trials he underwent as bishop.
Died
217 of natural causes
Blessed Margherita Tornielli
Profile
Poor Clare nun.
Born
Novara, Italy
Died
1491 in Novara, Italy of natural causes
Saint Julian the Hermit
Profile
Fourth-century hermit with a cell near Edessa, Mesopotamia. Hermit on Mount Sinai.
Saint Gwen
Profile
Sister of Saint Nonna. Aunt of Saint David of Wales. Mother of Saint Cyby and Saint Cadfan. Widow.
Saint Brothen
Profile
Sixth century. No information has survived.
Patronage
Llanbrothen, Wales
Saint Gwendoline
Also known as
Gwedolen, Gwynnin
Profile
No information has survived.
Martyrs of Africa
Profile
A group of Christians martryed together in Africa. The only details that have survived are the names - Beresus, Dasius, Faustinus, Leucius, Lucius, Martialis, Victoricus, Victrix and Viktor.
Died
c.300 in Africa
Also celebrated but no entry yet
• Amabile of Rium
• Francis of Boullonay
• Illogan of Cornwall
• Lupus of Soissons
• Raso Goetghebue
• Servatius of Lairvelz
